Rozwój mowy dzieci wielojęzycznych
Dzieci przychodzą na świat z gotowością do nabywania języka. Nowonarodzone dziecko jest potencjalnie przygotowane do przyswojenia każdego języka świata. Uczenie się mowy to proces, który trwa kilka lat i wymaga nieustannego kontaktu z językiem oraz więzi uczuciowej z osobami, dzięki którym dany język nabywa..
Kolejne języki mogą być nabywane poprzez przyswajanie bądź naukę. Przyswajanie występuje w naturalnych warunkach poprzez otaczanie dziecka wypowiedziami w konkretnym języku. Natomiast uczenie się to proces, który wymaga motywacji i wysiłku, oraz w większym stopniu dotyczy osób starszych..
I. Kurcz definiuje dwujęzyczność jako umiejętność posługiwania się dwoma językami. Zatem możliwe jest płynne przechodzenie z jednego języka na drugi w określonych sytuacjach. Wyjaśnieniu naprzemienności używania języków służy opis strategii nauczania języków w stosunku do konkretnej osoby, miejsca, bądź czasu:
• Strategia osoby- matka mówi do dziecka w jednym języku, a ojciec w drugim.
• Strategia miejsca- dziecko porozumiewa się w jednym języku w domu, a innym w szkole.
• Strategia czasu- zachowana jest określona regularność, mianowicie w pewnych okresach (zazwyczaj w określonych porach dnia, bądź tygodnia) najbliższe otoczenie dziecka porozumiewa się w jednym języku, a w innych – w drugim.
• Strategia przemienna- jest bardzo podobna do strategii czasu, tylko okresy wymiany mówienia w jednym z języków są dużo dłuższe trwają na przykład cały rok .
Dwujęzyczność u małych dzieci można określić jako „równoczesną”, jeśli drugi język został wprowadzony przed trzecim rokiem życia, bądź „sukcesywną” jeśli wprowadzenie nastąpiło później. Moment w którym pojawia się kolejny język ma wpływ na kompetencję językową i kulturową.
Rozwój mowy u osób jednojęzycznych i dwujęzycznych przebiega w taki sam sposób. Trwa kilka lat i dokonuje się w następujących po sobie fazach. Już dwuletnie dziecko zaczyna dostrzegać, że otacza go więcej języków. Trzylatki dostrzegają reguły i zasady panujące w danym języku oraz zaczynają budować prawidłowe zdania w dwóch językach. W okresie tym występuje często mieszanie języków. Spowodowane brakiem opanowania wszystkich słów i wzajemnymi zapożyczeniami. W wieku powyżej 3 lat dzieci adekwatnie komunikują się z opiekunami porozumiewającymi się w konkretnym języku. Niektóre dzieci potrafią nawet tłumaczyć. Do około 6-13 roku życia można przyswoić drugi język tak jak ojczysty.
Wszystkie rodzaje zaburzeń mowy mogą w takim samym stopniu występować zarówno u dzieci monolingwalnych jak i bilingwalnych. Niektórzy badacze twierdzą, że dwujęzyczność wpływa na trudności komunikacyjne. Natomiast nie ma żadnych naukowych dowodów na to, że zaburzenia mowy bywają wywołane czy pogłębiane przez symultaniczne przyswajanie dwóch języków. Jednak faktem jest, że u osób dwujęzycznych może występować interferencja, czyli przenoszenie reguł, struktur gramatycznych i leksykalnych z jednego języka na drugi. Skutki tego zjawiska mogą nakładać się na nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządu mowy i słuchu lub występować samodzielnie.
Literatura:
Kurcz I., (2007), Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, wydawnictwo GWP, Gdańsk.
Kurcz I., (2005) , Psychologia języka i komunikacji, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Nott- Bauer A, Diagnoza oraz terapia zaburzeń mowy i języka u osób dwujęzycznych, Forum logopedy numer 23/2015.
Stręk K., (2006), Jedno dziecko – dwa języki. Po polsku i po niemiecku o dwujęzycznym wychowaniu, Leipzig: Osiris Druck, Berlin.
Katarzyna Dmochowska
