Jak przebiega rozwój mowy dziecka?

Mowa jest podstawowym sposobem komunikowania się ludzi, na który składa się zarówno czynność mówienia, jak i rozumienia. Kształtuje się już od pierwszych dni życia, kiedy dziecko odbiera bodźce słuchowe po to by w późniejszym okresie je naśladować, a z czasem także nadawać im znaczenie. Najpierw dziecko uczy się słuchać a następnie mówić. Dlatego warunkiem wykształcenia się mowy jest prawidłowy słuch fizjologiczny.

W procesie nabywania mowy, każdy człowiek przechodzi przez określone etapy. Kolejność tych etapów jest jednakowa dla wszystkich, natomiast różne jest tempo ich przekraczania, które zależy od dojrzałości układu nerwowego. Wyodrębnia się cztery okresy w rozwoju mowy:
1) Okres melodii (0-1 rok życia)
2) Okres wyrazu (1-2 rok życia)
3) Okres zdania (2-3 rok życia)
4) Okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 rok życia)

Okres melodii uważa się za przygotowawczą fazę rozwoju mowy. Powszechnie wiadomo, iż pierwszym dźwiękiem wydawanym przez dziecko po przyjściu na świat jest krzyk. Początkowo stanowi on symptom, który z czasem przemienia się w apel. Jest to zatem sposób komunikowania się dziecka z otoczeniem, wyrażania potrzeb fizjologicznych i emocjonalnych. Między drugim a trzecim miesiącem życia, dziecko zaczyna głużyć, tj. wydawać odgłosy przypominające piski, pomruki, czy mlaski. Są one dźwiękami odruchowymi wytwarzanymi przez niemowlę na zasadzie samonaśladownictwa. Poprzez głużenie dziecko w sposób nieuświadomiony przygotowuje narządy artykulacyjne do późniejszego wytwarzania dźwięków mowy. Po okresie głużenia, pojawia się zjawisko zwane gaworzeniem. Polega ono na tworzeniu swego rodzaju sylab i powtarzaniu ich. Dzieci zaczynają wówczas bawić się nowymi układami dźwięków.

Okres wyrazu przypadający na przełom pierwszego i drugiego roku życia przynosi postępy w rozumieniu wypowiedzi otoczenia. Dziecko potrafi wówczas reagować adekwatnie do sytuacji i udzielać prostych odpowiedzi na proste pytania. W słownika dziecka pojawiają się wówczas onomatopeje czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze pełniące funkcję słowa.

W okresie zdania (2-3 rok życia) dziecko czyni znaczne postępy w posługiwaniu się językiem. W szybkim tempie opanowuje słownictwo, rozumie wypowiedzi otoczenia i z sensem na nie odpowiada.

W okresie swoistej mowy dziecięcej, dziecko wzbogaca swój słownik i coraz lepiej posługuje się zasadami fonetyki i gramatyki języka. Te bogate w tym okresie słownictwo oraz łatwość łączenia słów w dłuższe zdania o prawidłowej strukturze gramatycznej jest efektem czytania dziecku książek przez dorosłych, częstych wspólnych rozmów oraz poprawnego zwracania się do dzieci. Należy jednak pamiętać, że rozwój mowy jest kwestią indywidualną i u każdego dziecka jego przebieg będzie wyglądał nieco inaczej. Te indywidualne różnice mogą bowiem być zależne od inteligencji dziecka, wpływu środowiska, okazji do uczenia się języka oraz motywacji do mówienia.