Nauka połykania
Połykanie towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Przeciętnie w ciągu doby człowiek wykonuje około 1000 przełknięć na dobę. Nieprawidłowe połykanie, towarzyszące również nieodpowiedniej pozycji spoczynkowej języka podczas oddychania wspomaga doświadczenie braku pionizacji języka oraz powoduje odmienne warunki rozwoju innych czynności związanych z narządem żucia.
Pod względem fizjologicznym połykanie jest czynnością wyznaczającą funkcjonowanie ośrodkowego oraz obwodowego układu nerwowego, a także zharmonizowaną pracą mięśni i oddychania.
Cechą prawidłowego połykania o typie dojrzałym jest zwarcie zębów podczas aktu połykania, zamknięcie warg, wtedy następuje skurcz mięśni żuchwowo- gnykowych, które podnoszą dno jamy ustnej oraz dociskają język do podniebienia. Czubek języka powinien znaleźć się na dziąsłach za szyjkami górnych zębów siecznych, natomiast boki języka powinny być przy bocznych zębach i dziąsłach.
Niemowlęcy sposób połykania polega na płaskim ułożeniu przedniej części języka, który jest widoczny po rozchyleniu warg u bezzębnego dziecka. Po wyrznięciu się zębów język opiera się na nich lub wsuwa się między zęby. Wargi są mocno zaciśnięte. Nieprawidłowy sposób połykania sprzyja powstawaniu nieprawidłowości artykulacyjnych między innymi seplenienia międzyzębowego.
Przekształcenie sposobu połykania następuje wraz z rozwojem dziecka. Charakteryzuje się inną pozycją języka. Zmiana następuje od ułożenia języka pomiędzy zębami do ułożenia go w jamie ustnej właściwej i styczności wzniesionego szerokiego języka z okolicą za szyjkami górnych zębów, w okolicy górnych dziąseł. Połykanie infantylne powinno przekształcić się u dziecka 3-letniego, ponieważ w 4 roku życia nieprawidłowy typ połykania traktuje się jako dysfunkcję.
Korzystnie na przekształcenie połykania wpływają m.in. takie czynniki jak prawidłowy przeczep wędzidełka podjęzykowego, budowa języka, zminimalizowanie czasu przeznaczonego na ssanie przez inicjacje innych sposobów podawania pokarmów, wprowadzenie podawania pokarmów łyżeczką, unikanie ssania smoczków, wyrżnięcie zębów siecznych, wprowadzenie pokarmów do gryzienia i żucia, prawidłowy sposób oddychania.
Podsumowując należy uwzględnić, że zarówno połykanie jak i artykulacja znajdują się w jednej przestrzeni. Zatem zmiany zachodzące podczas rozwoju jednej czynności wpływają na rozwój innych czynności w obrębie narządu żucia.
Ćwiczenia usprawniające przekształcenie połykania:
- Nauka unoszenia języka za górne zęby, dotykanie „magicznego miejsca”, którym jest wałek dziąsłowy (wypukłość na podniebieniu twardym za górnymi zębami)
- Zaznaczamy dziecku zimną łyżeczką, szczoteczką do zębów lub jakąś substancją (np. miodem) magiczne miejsce kilka razy dziennie i przypominamy, że tam powinien znajdować się język, gdy mamy zamkniętą buzię
- Utrzymywanie czubkiem języka na podniebieniu rodzynka lub pastylek pudrowych
- Przyklejenie do wałka dziąsłowego (miejsca za górnymi zębami) chrupka lub andruta, a dziecko ma za zadanie zdjąć produkt
- Kląskanie
- Mlaskanie
- Oblizywanie podniebienia czubkiem języka przy szeroko otwartej buzi (w kierunku od gardła do zębów i odwrotnie)
- Utrzymywanie języka za górnymi zębami i zamykanie oraz otwieranie buzi (język cały czas przyklejony do wałka dziąsłowego)
- Malowanie na podniebieniu językiem kropek i kresek
- Powtarzanie sylab „la la la lo lo lo itd.”
Literatura:
- Emiluta- Rozya D., Całościowe badanie logopedyczne, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2013.
- Pluta- Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Wydawnictwo Ergo- Sum, Bytom 2013.
Katarzyna Dmochowska